X. De quinque circulis mundi

1 X. De quinque circulis mundi. I. In definitione autem mundi
circolos aiunt philosophi quinque, quos Graeci parallelois68, id
est zonas uocant, in quibus diuiditur orbis terrae. Has Virgilius
in Georgicis ostendit, dicens:
5Quinque tenent caelum zonae.
Sed fingamus eas in modum dexterae nostrae, ut pollex sit cir-
culus arcticos69, frigore inhabitabilis; secundus circulus therinos,
temperatus habitabilis; medius circulus isemerinos, torridus inha-
bitabilis ; quartus circulus xeimerinos, temperatus habitabilis;
10minimus circulus antarcticos, frigidus inhabitabilis.
2. Horum primus septentrionalis est, secundus solistitialis,
tertius aequinoctialis, quartus hiemalis, quintus australis, de
quibus Varro ita dicit :
At quinque aetherius70 zonis adcingitur orbis
15Ac uastant imas hiemes mediamque calores:
Sic terrae extremas inter mediamque coluntur
Quas solis ualido numquam uis auferat igne7l.
Quorum circulorum diuisiones talis distinguit figura:
Primus circulus arcticos frigore inhabitabilis.
20Secundus circulus therinos temperatus habitabilis.
Medius circulus isemerinos torridus inhabitabilis.
Quartus circulus xeimerinos temperatus habitabilis.
Quintus circulus antareticos frigidus inhabitabilis.
3. Sed ideo aequinoctialis circulus inhabitabilis est, quia sol
25per medium caelum currens nimium his locis facit feruorem, ita
ut nec fruges ibi nascantur propter exustam terram, nec homines
propter nimium ardorem habitare permittantur. At contra sep-
tentrionalis et australis circuli sibi72 coniuncti idcirco non habi-
tantur quia a cursu solis longe positi sunt, nimioque caeli rigore
30uentorumque gelidis flatibus contabescunt.
4. Solistitialis uero circulus, qui in oriente inter septentrio-
nalem et aestiuum est conlocatus, uel iste qui in occidente inter
aestiuum et australem positus est, ideo temperati sunt eo quod ex
uno circulo rigorem, ex altero calorem habeant. De quibus Vir-
35gilius:
Has inter mediamque duae mortalibus aegris
Munere concessae diuum.
Sed qui proximi sunt aestiuo circulo, ipsi sunt Aethiopes nimio
calore perusti.

AG
X.
quinque om. V tit. om. A. 1. definitione: -cione DM -tionem L difinicione S difinitionem, V || circulos: -lus P || aiunt: phi. a. tr. AS || philosophi: -fi DMEK filosofi O || quinque: V VAB || quos: cos O || Graeci edd.: greci GG graece C1 grece A || diuiditur: -detur S -titur M || Has: hec O || Virgilius: uerg- DMAS || Georgicis: dior- V1 -ecis L || ostendit: -dens V1 || tenent: -unt LS || caelum: ce- OCLS z. c. tr. V || Sed: set OC1 quarum una corusco sed V || eas: eos K om. E || in modam : in modo C1V imm- O in mundum L2 || dexterae: -trae C1L || nostrae: -ri D || pollex: polex PEVL1B1 polix KA || sit: om. V || circulus: -los DM primus c. CV || inhabitabilis: inab- O -es D || sec. circulus: sec. -os M2 || temperatus: hab. et temp. tr. V || habitabilis: ab- O -les DM2 || m. circolus: m. -os M || torridus: -itus V2 territus V1 || inhab.: inab- O om. P1 || q. circulus: s. -os M q. ... hab. om. B1 || hab.: ab. OD || inhab.: inab. O.
X, 2. septentrionalis: septemtr- CAS septendr- O -es B1 || secundus: s. circulus AS || tertius: -cius MELB -tia AS || aequinoctialis: eq- DC -tilis M1 aequinoccialis est S aeq. est A || quartus: -to CA q. circulus S q. h. om. P1 || hiemalis: hyem- V lem- C h. est S || quintus: q. circulus S || australis: astr- P1 lustr- O -lus O a. est VAS || de: di P || Varro: ita V. tr. O V.ta S V.d.ita A. At V2B1 : ad GG a C et AS || zonis: -am P1 || Ac: hac DMP2EKCV1 haec P1 || uastant: -at O || imas OKVB2: hi- GG om. C || hiemes: -mis P2V2S -mas PEKL hemis C iemis V1 iems O om. P1 || mediamque: -asque O -aque K de C n. 1. || calores: -ris PEVLA || extremas: aemas L -imas P2 -emus DM -emaes A etrimas P1 inter ext. V || mediamque VASB: -asque PL -aque ~ || coluntur: calon- S || solis u. n.: solistitiali donum quam E || ualido: -da V || numquam: nau- A || quorum: co- O || circulorum: -li PEK curculi L || dinisiones: -nis PEKL1 || talis: tales M1AS || distinguit: -itur PEKL demonstrat ASB || figura: om. S.
X, 3. Sed: set O || aequinoctialis: eq- O -noccialis S || inhabitabilis: inab- O -talis K || caelum: ce- OS || currens: disc- AS || his: istis O || feruorem: ferb- D || nec: ne P1EKV || ut: om. B1 || fruges: -gis PEB1 || nascantur: nascu- AS nasce- C1 || exustam: exau- O || homines: om- O || nimium: ipsum V || habitare: abit- D habet- E || permittantur: -mittitur V -mittur S ibi p. C || At c.: ad c. ODMC1B1 || septentrionalis: septemtr- C1S septendr- O -les DL septemtrionales C2 s. circulus inh. est et austr. quia tr. B || australis: -les C2L a. circ. iter. M1 || circuli: -is DPK circolis E || sibi: sui V1 sibi ... solis om. DMPEKC || idcirco: dec- V1 || habitantur: ab- O1 inab- O2 inhab- L || quia a: q. VLS || cursu: -so L -sus V1 || longe: -gi P || positi: poss-A || nimioque: -io V2AS -ium V1 || caeli: celi OS || rigore: fri- CV || gelidis: gili- S li- L1 caeli- M1 caeli M2 de C1 n. 1. || flatibus: om. A.
X, 4. circulus: -lis P || oriente: orige- O urie- M1 || inter: in C1 || septentrionalem KCB: septemtr- VS septendrionali O -anem A -ali D -ale MPL || occidente: -tem B || aestiuum est: est- e. B1 st- e. EB2 aestiuo e. M estiuo OD stiuo P aest. circulum est AS || est conl.: c. e. tr. CV || conlocatus: coll- LAS consolatus D2M insolatus D1 || iste: ste 0 || inter: intra S | aestiuum et: est- et OB aestium et S | ideo: idio P1 idie P2. rigorem: fri- C1VLASB2 || calorem: cala- V || habeant: ab- O habiant P || Virgilius: uerg- DMAS ulrgylius E || Has: ait h. A || mediamque: -umque O || duae: duas B2 duabus B1 D hic erosus || aegris S: eg- M2VA egri O egres M1EKL || concessae: c. sunt AS || diuum: s. d. (dium S) tr. AS || Sed: set O || aestiuo: es- OPV || ipsi: ipse K || Aethiopes: ethi- OC a. eziopes P ezi- DM ozi- E ae hi- K2 aethy- V.

X, 2 (fig. 3)
Für Vergrößerung Bild anklicken.

Diese Zeichnung aus HS83II

Erläuterungen zum Typus der "Knopfkarte" als Illustration zu De natura rerum, cap. X, 2

O. DM. PEKCVL. B.
Locum figurae vacuum reliquit A. Figuram distinctam sine inscriptione S.

Inscriptiones extra circulum positas neglexi, quibus auctor regiones caeli quattuor ad figuram inepte conceptam accommodare frustra contendit.

AG
X, 2 (figura). arcticos : art- ODM articus GG anticus L || frigore : -gidus B || inhabitabilis : inab- OD || therinos E : terrenos M therinus DPVB terinus O terrinus L trinus C1 trimerinus c2 aust serenus K || temperatus : om. O || habitabilis : ab- OD inhab P1 || isemerinos OM2 : -nus DM1 hisemerinus PEKCB hesemerinus P exemerinus E insem- B semerinus V ismerinus L || torridus : tori- C torgi P torritus V || inhabitabilis : inab- OD || xeimerinos scripsi : exeimerinus D exemerinus GG exhemerinus P exhimerinus C emerinus V1 || temeratus : om. C || habitabilis : ab- OD || Quintus : minimus B || antarcticos scripsi : santart- M antarticus GG santarticus ODPL articus V1 om. C || frigidus : -gore B || inhab. : inab- OD || in ima parte tertii circuli torridus nimis calidus add. E2.

Test.
X, 1,
I sq. (PLIN, nat. 2, 68, 172; PS. CENS. fgrn. 2, I; HYG. astr. I, 6; SERV. auct. georg. I, 233). 5 = VERG. georg I,233 (PROB. georg. ib., et Reiff. ad SVET. fgm. I 25) .
X, 2 - 14-17 = VARRO AT. carm. fgm. 16 Morel.
X, 3, 25 = HYG. astr. I, 8, P. 27, 21. - 26-27 = ib. p. 27, 23. - 28-29 = ib. p. 28, 1-2. - 30 [AMBR. hex. 2, 4, 16].
X, 4 - 33-34 = HYG. astr., ib., p. 28, 14-16. - 36-37 = VERG. georg. I, 237-238. - 38-39 = HYG. astr. I, 8, p. 28, 13.

O. DM. EKC VL.ASB.

AC
X, 1.
parallelois OB2: paralelois AS ...
...
X, 4. Solistitialis: -cialis EK -tiales M1 solestitialis P solesticialis B solestitiales L solstitialis A solsticialis S.

68. Sur la graphie des mots grecs, cf. Introduction, p. 107.
69. Sur ces cinq noms grecs et leur transcription par Isidore, cf. Introduction, p. 107.
70. ...


Isidor von Sevilla: De natura rerum; kritische Edition von cap. 10.
cap. 9
vorheriges Kapitel
nächstes Kapitel
cap. 11
HS83II
Fol. 130r:
550
770
2400
Pixel
550
770
2400
Pixel
Transkription nach HS83II: Fol. 130r, 130v.
Französische Übersetzung cap. 10
Deutsche Übersetzung cap. 10.
Erläuterungen zur Zeichnung fol. 130v.
HS83II
Fol. 130v:
550
770
2400
Pixel
550
770
2400
Pixel
770
Pixel