Kritische Edition von Isidor, De natura rerum, nach J.
Fontaine
XI. De partibus mundi
1
XI. De partibus mundi. 1. Partes mundi quattuor sunt: ignis,
aer, aqua, terra. Quarum haec est natura:
ignis tenuis, acutus
et mobilis; aer mobilis, acutus et crassus;
aqua crassa, obtunsa
et mobilis; terra crassa, obtunsa, inmobilis.
Quae etiam sibi ita
5 conmiscuntur.
Terra quidem crassa, obtunsa et inmobilis, cum
aquae crassitudine et obtunsitate conligatur.
Deinde aqua aeri
crassitudine et mobilitate coniungitur.
Rursus aer igni commu-
nione acuti et mobilis conligatur. Terra
autem et ignis a se sepa-
rantur, sed a duobus mediis aqua et aere
iunguntur. Haec itaque
10 ne confusa
minus colligantur, subiecta expressi pictura:
Haec figura solida est secundum geometricam
rationem. Ignis
tenuis acutus mobilis. Aer mobilis acutus
crassus. Terra crassa,
obtunsa inmobilis. Aqua crassa obtunsa
mobilis.
2. Ceterum sanctus Ambrosius eadem elementa
per qualita-
15 tes quibus
sibi inuicem quadam naturae communione conmiscun-
tur73 ita his uerbis distinguit:
terra, inquit, arida et frigida est,
aqua frigida atque humida, aer calidus
est et humidus, ignis
calidus atque siccus. Per has enim iugabiles
qualitates sic sibi
singula conmiscuntur. Terra enim, cum sit
arida et frigida, con-
20 iungitur
aquae per cognationem qualitatis frigidae. Rursus aqua
aeri per humorem, quia humidus est aer.
Aqua uero quasi quibus-
dam duobus brachiis frigoris atque humoris,
altero terram, altero
aerem uidetur conplecti, frigido quidem
terram, aerem humido.
3. Ipse quoque aer medius inter duo conpugnantia
per natu-
25 ram,
hoc est inter aquam et ignem, utrumque illud elementum
sibi conciliat, quia aquis humore et igni
calore coniungitur. Ignis
quoque, cum sit calidus et siccus, calore
aeri adnectitur, siccitate
autem in communionem terrae sociatur, atque
ita sibi per hunc
circuitum quasi per quendam chorum concordi
societate conue-
30 niunt.
Vnde et graece cena74 dicuntur quae latine elementa uocan-
tur, eo quod sibi conueniant et concinant.
Quorum distinctam
communionem subiecti circuli figura declarat:
Mundus annus homo.
Siccus calidus ignis: aestas, cholera rubea.
35 Calidus
humidus aer: uer, sanguis.
Humida frigida aqua: hiemps, phlegma.
Frigida sicca terra: autumnus, melancholia.
AG
XI. tit. om. A. 1. Partes: -tis
P || mundi om. K || quattuor: IIII KCA sunt q. tr. P || ignis a. aq. t.:
i. et a. et aq. et t. S || haec: hec O || tenuis: -ues V acutus t. tr.
AS || acutus: ag- PB1 || et mobilis: et -les P ac m. V1
hac m. V2 || mobilis acutus: ag. mobiles tr. P2 mobiles
P1 mobilis E || crassus: gr- V || crassa: gr- V2
|| obtunsa et: obto- et A obt. P terra crassa obt. imn. obtunsa et mobilis
tr. L || et mobilis: inmobiles P || terra ... inmobilis: om. PC || crassa:
gr- V obtu. (obto. A) cr. tr. AS || inmobilis: et mobilis A || Quae ...
inmobilis: om. K || sibi: ita s. tr. V || conmiscuntur: comm- CVAB om.
K || Terra: -am D || crassa: gr- V om. C1 || obtunsa: obto-
A om. P1 || et inmobilis: inm. ASB — -les P || aq. crassitudine:
aq. gr- C1 aq. grassitudinem V || obtunsitate: obtons- A — -tatem
V -ta S || conligatur: coll- EK colligantur AS om. K conl. ... mobilitate
om. P || aeri crassitudine: aeri gr- C1 a. -em L || coniungitur:
-guntur AS || aer: aeri PEKL || igni: igne M ignis S || communione: conmun-
DM comun- L common- AB1— -ni ES || acuti: agutae PV || et mobilis:
et -le V et inm- S eobilis O || conligatur : coll- PKS colligantur A —
-antur C1 || separantur: sepe- L seperan S || sed: set O ||
a duobus: ad du. VL du. PKC a duobis C1 || mediis: modis S ||
aqua: -ae C2 -e V || et aere: ex aere S et aeri C2A
|| iunguntur: -antur C1 || Haec: hec OVS || ne confusa: c. nec
c. MVLASB1 ne confusam K || colligantur: conl- OB conlog- E
|| subiecta: iuncta C sicut hec s. S || expressi: -aessi PB -essit CV A2S
-essat A1 || pictura: -am haec est K p. haec praesens formola
declarat S.
XI, 2. Cetetum: caet- B || eadem:
haec V haec e. K || elementa ODC2AB2: eli- (aeli-
KLSB1) GG || qualitates: -tis PEKV || quadam: quaedam S || communione:
conm- DM common- A — -em V || conmiscuntur ODM: commi- GG mi- PEKC || his:
is OL || inquit B2: -id GG || arida: obtunsa inmobilis a. S
frigida et a. tr. A || atque PEKLB2: adque GG || humida: um-
OL h. est V h. et mobilis est S || calidus: call- V caldus A || est et:
et VS atque AB2 adque B1C1 || humidus:
um- O h. est AB h. agutus et mobilis est S || ig. calidus: ig. call- V
|| atque s.: adque s. ODMC1 est adque s. V et s. A et s. agutus
et mobilis est S est et s. B || has: as OC1 eas AS || enim:
om. A || qualitates: -tis E || sibi: cibi D || conmiscuntur: comm- MCVASB
|| T. enim: t. autem AS || sit arida et frigida LAB: sit arida GG sit S
|| coniungitur: coiu- C comiu- B1 commiscitur S || per: propter
V || cognationem: cognac- DM cognit- C cognic- KVS || qualitatis: -tes
C1 || aqua: -ae P1 || aeri: a. commiscitur S || humorem:
umo- O humu- M1 cognationem umoris B || humidus: um- O humida
V || aer: om. V || uero: enim B || duobus: om. PEK || brachiis: -ciis ODE
brahiis LA || atque h. PEKASB2: adque h. GG || humoris: um-
O2 umores O1 || altero t.: -um t. EK || terram: -a
PEK -ae S || altero: -rum V || aerem: aere B aeri EKLS aer P || uidetur:
uedi- P uidi- E uideter C1 || conplecti: -tus S || frigido:
-dae L -dum V frigore S frigida (-ga P1) quidem frigida quidem
P || terram: -a EKLB || aerem: aere PB acri EKL aer V || humido: -dum V.
XI, 3. Ipse: -i B -a S || medius:
m. est C || inter duo: in d. C interdum S || conpugnantia: pug- V pugnancia
S de C1 n. l. || per: pro KS || naturam: -ra V || hoc: oc O
haee S || aquam: -a V || ignem: -e V || utrumque: utrum O nam ut- C2
|| illud: -ut OL -o PEK || elementum ODB2: eli- GG aeli- S elimento
PEC1L aelimento K || conciliat: -ad O -ant S -et K || quia:
qui EC1 || aquis: q- L1 || humore: um- O hom- K1
— -em PVL || et igni calore: et -is e. KL et igne calorem P om. S || coniungitur:
coi- C — -untur PEKS || calidus: call- V || et: om. S || calore: colore
S -ri E -rem V || aeri: aere C1 aerum V om. B1||
adnectitur: ac nec- C om. S || siccitate: -tem EKVL calore S de C1
n. l. || in: et S || communionem: conmu- DM commo- A — -unione VL -unem
EK siccitate S || terrae soc.: sibi coniunguntur S || atque PCA2SB2:
atque GG || ita: et C om. S ista fortasse M1 || per: pro K ||
hunc: unc O || circuitum: -uitu V -ulum S || per q.: pro q. K || quendam:
quan- C2 || chorum: co- D1M quorum OD2C1B1
horum V chorundam S eras. C2 || concordi: -dis OL -de C2
cordi S || societate: -em C2V || conveniunt OEL: -itur GG -iuntur
VAB2 accipiunt S. unde: ita quoque S || graece C: grece GG greci
KS grecae B1 || dicuntur: quattuor S || quae: om. S || latine:
-ni PEK om. S || elementa: elim- EKC1VL alim- S elimeta P ||
et: om. S || Quorum: quam S || distinctam: -cta V -ctionem A -ccionem S
|| communionem: conm- D conmunem M — -unione K -unionemque A -unemquae
S || circuli: -lo S || declarat . d. ista v || hic Originum libri tertii
cap. XXXV add. O.
XI,1 (fig. 4)
|
Für Vergrößerung Bild anklicken.
Die gleiche Zeichnung aus HS83II
Die gleiche Zeichnung aus HS99 der Dom- und Diözesanbibliothek
Köln (11. Jahrhundert) - s/w in 550,
770 oder 2400
Pixel.
|
O. DM. PEKC VL. SB.
Figurae paginam propriam dedicauit M, quapropter
illam post § 2 praebet. Figurae locum uacuum reliquit A.
AG
AG XI, 1 (figura). Haec : hec OD haec
... rationem om. V || solida : cal- O solis S || secundum : iuxta B s.
... rat. om. S || geometricam geum- DMLB || rationem: raci- B || tenuis:
-ues D || acutus : agu- MPVLSB1 || mobilis : -li P agutus m.
tr. S || acutus: agu- DVSB1 om. PE || crassus : gr- M crassatus
V om. S || obtunsa : -umpsa V || inmobilis : immo- P mo- O mobilis : immo-
P || Prater textum supra editum apud O in parte superiore figurae quadratae
legitur sinistra manu, inter ignem et aerem, in parte autem inferiore,
pars inferi. Eamdem figuram simpliciorem cum iisdem titulis iterum descripsit
E2 iuxta figuram ab E1 descriptam.
XI,3 (fig.)
|
Für Vergrößerung Bild anklicken.
Gleiche Zeichnung aus HS83II
|
O. DM. PEKC VL. ASB.
Locum figurae vacuum reliquit A; quattuor
tantum elementorum nomina scripsit S.
AG
AG XI, 3 (figura). Mundus a.h.: KwCMOC
homo K + Eulogii mementote peccatoris O || Siccus V : -a GG ignis K ||
calidus : calli- V || aestas : es- OB aetas P || cholera Arévalo
: co- codd. || rubea OB : om. GG || Calidus : callida V || humidus : um-
O || aer : ignis L || Humida KV : -dus GG umidus O || frigida : -geda D
-gidus M || hiemps : hyems B iems O hieps P || Frigida : -eda D -idus O
-idum V || autumnus : iems O || melancholia edd. (cf. orig. 4, 5, 5 et
4, 7, 9 Lindsay) : -colia GG melencolia K melancolia color B colera nigra
O || sinistra extra circulum, supra verbum terra, O scripsit crassa abtunsa
inmobilis.
Test:
XI, 1 (CHALC. comm. 22 = Tim. 32 b).
XI, 2, 16 sq. = AMBR. hex. 3, 4,
18, P. 71, 22 sq.
XI, 3 = AMBR. hex. 3, 4, 18, p.
72, 5 sq. - 34 (ISID. orig. 4, 5, 3 sq.).
AC
XI, 2.iugabiles : iung- L iungabilis
V - lis PE iugale
